۴۲ درصد جمعیت، ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۲۵ درصد از تجارت جهان در کشورهای می‌گذرد که خود را عضو سازمان شانگهای می‌دانند.سازمان همکاری‌های شانگهای (SCO)، که در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد، یک سازمان بین‌المللی است که هدف اصلی آن تقویت همکاری‌های چندجانبه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، و فرهنگی بین کشورهای عضو هست. در ابتدا، این سازمان به‌عنوان یک نهاد امنیتی با تمرکز بر مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی شکل گرفت، اما با گذشت زمان به حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی نیز گسترش یافت.چین، روسیه، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایران ۹ عضو اصلی این سازمان بین‌المللی را تشکیل می‌دهند.سازمان همکاری‌های شانگهای علاوه بر تمرکز بر ارتقای ارتباطات در حوزه امنیتی و فرهنگی اجتماعی بر حوزه اقتصاد متمرکز است. به عقیده کارشناسان، عضویت ایران در SCO فرصتی برای تقویت روابط اقتصادی و امنیتی با کشورهای عضو است. با توجه به تحریم‌های غرب علیه ایران، این عضویت می‌تواند به‌عنوان یک کانال برای گسترش تجارت و همکاری‌های منطقه‌ای عمل کند.با توجه به این مسئله قصد داریم تا با اتکا به آمار شش‌ماهه گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۳ به‌روزترین وضعیت تجارت ایران با هشت عضو اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای را عبور کنیم.
تراز تجاری ایران با اعضای سازمان شانگهای ۵۰۰ میلیون دلار منفی است
تراز تجاری که از کسر میزان صادرات از واردات غیرنفتی کشور در بهار و تابستان ۱۴۰۳ محاسبه شده است بین ایران و ۸ عضو دیگر سازمان شانگهای منفی است. به معنای دیگر ایران در ۶ ماه اول سال ۱۴۰۳، ۱۰.۵ میلیارد دلار واردات داشته و ۱۰ میلیارد دلار نیز به این ۹ کشور صادرات داشته است.نگاه جزئی‌تر به تراز تجاری نشان می‌دهد، که تراز ایران با کشورهای هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان و ازبکستان مثبت بوده اما تراز تجاری با کشورهای روسیه و چین منفی است.بیشترین تراز مثبت ایران با پاکستان و کمترین تراز تجاری ایران با چین به ثبت رسیده که به ترتیب ۶۸۵.۷ میلیون دلار و -۱۲۹۱ میلیون دلار است.
واردات ۱۰.۵ میلیارد دلاری ایران از کشورهای عضو شانگهای
نگاهی به واردات ایران از ۸ عضو اصلی کشورهای عضو شانگهای بیانگر آن است که ۸۱ درصد واردات از مقصد چین انجام می‌شود، روسیه، هند و پاکستان نیز به ترتیب با ۷.۶، ۷.۵ و ۳.۱ درصد جایگاه‌های بعدی را در اختیار داشته و سهم واردات از ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان هم به یک درصد نمی‌رسد.میزان وزن محموله‌های وارداتی به ایران نیز ۴.۵ میلیون تن برآورد می‌شود.
در مقابل واردات ایران ۱۰ میلیارد دلار صادرات به کشورهای عضو شانگهای داشته که از این میزان ۷۱.۸ درصد صادرات به کشور چین انجام شده است، پاکستان، هند و روسیه نیز به ترتیب ۱۰.۱، ۸.۵، ۴.۹ درصد بوده است.میزان وزن محموله‌های صادرات از ایران نیز ۳۱ میلیون تن برآورد می‌شود.
صادرات منابع در مقابل واردات فناوری
عجیب‌ترین مورد در ارتباط با تجارت ایران و کشورهای عضو سازمان شانگهای ارزش محصولات وارداتی و صادراتی است. جایی که هر تن محصول صادرات ایران به کشورهای عضو سازمان شانگهای تنها ۳۲۲ دلار ارزش دارد اما ارزش محصولات وارداتی از این کشورها ۲۳۰۶ دلار است. به معنای دیگر ارزش محصولات وارداتی ایران در هر تن ۷ برابر ارزش محصولات صادراتی است.
کارشناسان، علت این تفاوت در میزان ارزش محصولات را صادرات کالاهایی با فناوری ابتدایی از ایران و واردات کالاهای با فناوری بالا می‌دانند. تداوم این مسئله در بلند می‌تواند ضربات محکمی‌به اقتصاد ایران وارد کند.نوید فهیم‌زاده کارشناس انرژی معتقد است که فقدان یک سیاست صنعتی برای ایران مهم‌ترین دلیل صادرات منابع است و در درازمدت این مسئله می‌تواند یک ایران کلنگی را تحویل نسل آینده بدهد. به طور کلی، سازمان همکاری‌های شانگهای یکی از بلوک‌های مهم در سطح جهانی است که هم از نظر جمعیت و هم از نظر تولید اقتصادی و تجارت تأثیر قابل‌توجهی دارد. توسعه تجارت با این نهاد بین‌المللی می‌تواند آینده تضمین شده برای کشور فراهم کند اما نسبت فعالیت‌های اقتصادی مشترک باید به‌فوریت در غالب یک برنامه صنعتی مشخص شود تا ایران صرفاً تأمین‌کننده کالاهای اولیه این سازمان نباشد.